08-2022
De vakantieperiode gaf me ruimte om eindelijk wat boeken van mijn verlanglijstje te lezen. Twee boeken gingen over microben en het microbioom. Beide auteurs roepen om een herijking van het begrip schoon zijn en opvattingen over reinheid. In deze post kijken we naar schoon van buiten (de volgende maand gaan we naar binnen) en wordt het begrip huidmicrobioom belicht. James Hamblin, een Amerikaanse arts en professor schreef het boek ‘Schoon: wat de wetenschap ons leert over huid en hygiëne’. Reinheid is in onze maatschappij synoniem geworden aan steriliteit.

Dit is geen recensie, maar ik heb wat algemene lijnen uit het boek gehaald. De macht en manipulatie van de zeepfabrikanten, het belang van huidsmeer en een gezonde en niet verstoorde populatie van huidmicroben. Ben ik daarom al jaren gefascineerd door dat Koreaanse begrip 손맛 son-mat: de smaak van de hand? 

Minder of nooit meer douchen?

Vijf jaar geleden stopte hij met (heet) douchen. Sindsdien sproeit hij sporadisch nog eens water op zijn haar of spoelt hij zichtbaar vuil weg. Shampoo, douchegel, conditioner, bodycrème of deodorant laat hij achterwege. Zijn motto: Was je handen, maar laat de rest van je lichaam met rust.

Het boek maakt duidelijk dat de huidverzorgingsindustrie meer bezig is met marketing (het is een markt waarmee miljarden worden verdiend), dan met onze gezondheid. Veel producten blijken een nadelige invloed te hebben op de huidbacteriën die nodig zijn om gezond te blijven. Reinheid is in onze maatschappij synoniem geworden aan steriliteit.

Je huid zit vol met microben: een biofilm van gisten en bacteriën.
De microbiota van je hand telt tot 10 miljoen bacteriecellen per cm2 en meer dan 150 soorten per hand. Linkerhanden zijn anders dan rechterhanden, zo is het ook met een mannen- of vrouwenhand. Al die microben beschermen je huid. Bacteriedodende zeep of gel verstoort deze balans. Resistente, schadelijke bacteriën kunnen de overhand krijgen. In een steriele staat krijgen ziekteverwekkers juist alle ruimte. Het lijkt zo minder zinvol om je ‘vaak’ te wassen, laat staan je huid te scrubben of te peelen. 

Op onze huid leven zo’n 500 soorten bacteriën die in een voortdurende stammenoorlog verwikkeld zijn. Er zijn drie huidmilieutypes: vet, vochtig en droog. Een kweek van de okselhuid is totaal anders dan die van het voorhoofd. Dat microbioom moet in topconditie zijn om te beschermen tegen indringers. Storende factoren zoals overdreven hygiëne kunnen die werking ondermijnen. In feite hoeven we ons niet met zeep te wassen. Dat is aangenaam voor onszelf en onze medemens, maar het is geen vereiste. De beste dag- en nachtcrème is huidsmeer. Desinfecterende producten zijn zelfs zeer schadelijk voor de huid. ‘Iedereen wil probiotica eten, maar wast vervolgens zijn handen met antibacteriële handgel’.

Onze lichaamsgeur is het product van de bacteriën die op onze huid leven en zich voeden met de olie en het zweet dat uit onze talgklieren komt. Door elke dag zeep op onze huid te smeren, verstoren we het evenwicht tussen die bacteriën en onze huidoliën. Als je elke dag doucht, wis je hele ecosystemen uit. Die herstellen zich snel, maar geven de voorkeur aan bacteriën die geurtjes verspreiden. 

Het onderzoek naar ons huidmicrobioom staat nog in de kinderschoenen. Er zijn verbanden tussen de opkomst van acne, eczeem of psoriasis en veranderingen in de biofilm op onze huid.

Het concept van onze huid -de stoffen die de huid afscheidt en het symbiotische ecosysteem van microben- roept de vraag op hoeveel we er vanaf moeten boenen. We stellen onszelf bloot aan parabenen, bewaarmiddelen die zijn terug te vinden in crèmes, ­deodorant, make-up of shampoo. In kleine hoeveelheden zijn die onschadelijk, maar we weten niet wat het effect is van jarenlange blootstelling. 

Wat je ook doet: blijf je handen wassen en je tanden poetsen. Kies voor mildere deodorants en zeep en gebruik geleidelijk aan minder producten. Tot je op een punt komt waarop je alleen nog doucht als je daar zin in hebt, niet omdat je je verplicht voelt.

Nattōtenen

Voeten zijn niet gemaakt om een leven lang in schoenen of panties te verstikken. Sommige bacteriën hebben een schimmelwerende werking. De Bacillus subtilis, die veel blijkt voor te komen op voeten, is dodelijk voor schimmels die voetschimmel en kalknagels veroorzaken. Jammer genoeg stinkt deze B. subtilis enorm, hij is verantwoordelijk voor de tenenkaas stank.

Ik lag in een deuk toen ik dit las, want met deze bacterie fermenteer ik sticky nattō met peulvruchten. Ik koop iedere keer zo’n zakje met sporen, maar nu blijkt die bacterie gewoon tussen mijn tenen te wonen. 

 

Lees hier een artikel in The New Yorker